Monada Mehmetaj, Strasburg
Bruksel, 27 qershor 2025. Në një tjetër hap domethënës drejt integrimit në Bashkimin Evropian, Mali i Zi mbylli sot përkohësisht negociatat për kapitullin 5, që mbulon prokurimin publik, gjatë Konferencës së 23-të Ndërqeveritare të Anëtarësimit në Bruksel. Ky zhvillim e çon në shtatë numrin e kapitujve të mbyllur përkohësisht nga 33 të hapur gjithsej në negociatat e Malit të Zi me BE-në. Ndërkohë, Shqipëria, edhe pse ka nisur zyrtarisht procesin e negociatave më 19 korrik 2022, nuk ka hapur ende asnjë kapitull konkret.
Kjo diferencë thekson jo vetëm dinamikat e ndryshme të dy vendeve në rrugën drejt BE-së, por edhe sfidat strukturore dhe politike që e ndajnë përparimin teknik nga vullneti real për reforma.
Mali i Zi: Progres teknik mes stabilitetit të brishtë politik
Delegacioni i Bashkimit Evropian në Konferencën e Anëtarësimit u kryesua nga Ambasadorja Agnieszka Bartol, në emër të Presidencës Polake të Këshillit të BE-së, ndërsa delegacioni malazez u udhëhoq nga Kryeministri Milojko Spajić. BE-ja përshëndeti përparimin e bërë nga Mali i Zi në përputhjen me acquis communautaire në fushën e prokurimit publik, një nga fushat më të ndjeshme për integritetin e institucioneve.
Adam Szłapka, Ministër për Çështjet Evropiane i Polonisë, deklaroi se:
“BE-ja, nëse është e nevojshme, mund t’i rikthehet këtij kapitulli për vlerësim shtesë. Por mbyllja e përkohshme e tij është një sinjal inkurajues i reformës dhe gatishmërisë institucionale.
Ky kapitull i mbyllur pason një seri tjetër mbylljesh të përkohshme që përfshijnë fushat si pronësia intelektuale, media, teknologjia e informacionit dhe politika industriale. E megjithatë, progresi teknik nuk ka shkuar paralelisht me konsolidimin politik të brendshëm në Mal të Zi, ku qeveritë kanë ndryshuar shpesh dhe polarizimi politik mbetet i lartë.
Shqipëria: Në vendnumëro institucional
Në krahun tjetër, Shqipëria vend kandidat prej vitit 2014 ndodhet ende në fazën e skriningut për hapjen e kapitujve dhe nuk ka kaluar ende në fazën e dytë të negociatave. Ky ngërç burokratik dhe politik i është atribuar shpesh mungesës së progresit në sundimin e ligjit, reformën në drejtësi, si dhe besueshmërisë së statistikave publike dhe administratës shtetërore.
Kapitulli 5, që Mali i Zi e mbylli sot përkohësisht, është konsideruar ndër kapitujt më problematikë për Shqipërinë, për shkak të keqmenaxhimit të fondeve publike, mungesës së transparencës në tendera dhe lidhjeve të dyshimta midis politikës dhe biznesit.
Megjithëse BE ka vlerësuar avancimin formal të Shqipërisë në disa aspekte të reformës në drejtësi dhe digjitalizimit, progresi real mbetet i ngadaltë dhe shpesh i kontestuar nga raportet ndërkombëtare, përfshirë ato të Komisionit Evropian dhe Këshillit të Evropës.
Një proces me dy shpejtësi në rajon
Situata aktuale e Malit të Zi dhe Shqipërisë ilustron më qartë se kurrë ndarjen që BE ka vendosur të mos e quajë zyrtarisht – por që de facto ekziston – një proces anëtarësimi me dy shpejtësi në Ballkanin Perëndimor.
Mali i Zi, edhe pse vend më i vogël, më pak i populluar dhe me më shumë sfida në kohezionin e brendshëm politik, ka përfituar nga një qasje më konsistente dhe teknike në negociata. Ndërsa Shqipëria, me deklarata ambicioze për afërsi me BE-në, ende mbetet pas për shkak të mungesës së besueshmërisë institucionale, kapaciteteve të ulëta administrative dhe një diskursi politik që shpesh deformon realitetin e reformave.
Pritshmëritë për gjysmën e dytë të vitit 2025
Me fillimin e presidencës së Polonisë dhe afrimin e zgjedhjeve evropiane në 2026, BE pritet të rifokusojë përpjekjet në konsolidimin e Ballkanit Perëndimor. Në këtë kontekst, presioni për progres të matshëm në Shqipëri do të rritet.
Zyrtarë të Komisionit kanë lënë të kuptohet se fazat e ardhshme të negociatave do të varen nga performanca konkrete, jo nga retorika politike. Në këtë kuadër, mbyllja e kapitullit 5 nga Mali i Zi vendos një standard që Shqipëria ende nuk e ka arritur.
Përfundim: Një dritare e ngushtë për Shqipërinë
Mali i Zi po përparon në mënyrë graduale, duke ecur drejt fundit të negociatave edhe pse me shumë pasiguri politike të brendshme. Shqipëria, nga ana tjetër, ka ende një mundësi reale për të mos mbetur pas në këtë proces por kjo do të varet nga gatishmëria për reforma reale, çlirimi i prokurimeve publike nga ndërhyrjet politike, si dhe kthimi i negociatave në një prioritet shtetëror, e jo vetëm diplomatik.
Nëse viti 2025 do të shënojë një kthesë, kjo do të matet jo me fjalë, por me kapituj të hapur dhe reforma të zbatueshme në terren siç po dëshmon, për të shtatën herë, Mali i Zi.
English